Afgelopen zomer haalde het nieuws de headlines van de landelijke dagbladen: ‘’Utrecht reserveert zes weken lang alle sociale huurwoningen voor statushouders’’. Een drastische maatregel, die inhield dat alle sociale huurwoningen in de gemeente Utrecht gedurende zes weken uitsluitend gingen naar vluchtelingen met een verblijfsvergunning, die wachten op een huis. Met deze opmerkelijke inhaalslag wilde Utrecht bijdragen aan een oplossing voor de crisis in de asielopvang. Een ambitieus plan, waarbij COA, Vluchtelingenwerk, Utrechtse woningcorporaties, Gemeente Utrecht én Het Vierde Huis de handen ineensloegen. Wij spraken met Rieneke Hofstede, Adviseur Woonzorg bij Het Vierde Huis, over de rol van het team van Het Vierde Huis in dit project, en hoe zij het heeft ervaren om onder druk met de betrokken partijen samen te werken.
Elke gemeente heeft vanuit het Rijk de wettelijke taak gekregen om huisvesting te regelen voor statushouders. Maar door het grote tekort aan beschikbare en passende sociale huurwoningen stagneert de huisvesting, waardoor het aanmeldcentrum in Ter Apel en asielzoekerscentra in Nederland overvol raken. Vele duizenden statushouders wachten in de asielopvang op huisvesting in gemeenten. Dit levert schrijnende situaties op. Het Rijk heeft daarom in 2022 een beroep gedaan op gemeenten om 7.500 statushouders versneld te huisvesten, waaronder 490 in de gemeente Utrecht.
Het gemeentebestuur koos voor een onorthodoxe aanpak om zo snel mogelijk de overvolle opvanglocaties te ontlasten en de achterstand in te lopen die Utrecht had. Gedurende zes weken gingen vanaf 1 augustus 2022 de meeste vrijkomende sociale huurwoningen in de gemeente Utrecht naar statushouders. Hierdoor kwamen in deze periode in principe geen woningen vrij voor andere woningzoekenden. Alleen voor woningzoekenden met nood bleven woningen beschikbaar. Na de zes weken – uiteindelijk was dit eerder – werden sociale huurwoningen weer verdeeld volgens de gebruikelijke afspraak van 70 procent voor reguliere woningzoekenden en 30 procent voor bijzondere of kwetsbare doelgroepen, waaronder statushouders. Als initiatiefnemer van dit project werkte de gemeente nauw samen met de Utrechtse corporaties, COA, Vluchtelingenwerk én Het Vierde Huis.
“De opdracht van Het Vierde Huis was om de statushouders (gezinnen en alleenstaanden) te matchen aan een passende woning in de gemeente Utrecht” vertelt Rieneke. “Wij hielden een wachtlijst bij van de huishoudens, die vanuit de gemeente Utrecht werd aangevuld. En vanuit de woningcorporaties ontvingen wij telkens huurwoningen die beschikbaar kwamen voor deze wachtlijst. Onze taak was om te kijken of één van de huishoudens op de lijst paste bij de woningen die werden aangeboden, aan de hand van de regels in de huisvestingsverordening. Iedereen werkte in dezelfde lijsten: gemeente, Vluchtelingenwerk en corporaties. Dat was soms wel een beetje spannend, maar het ging altijd goed”, zegt Rieneke lachend. “Op de lijst stonden relatief veel alleenstaanden en zij waren lastiger om te matchen. Een 5-kamer woning kun je niet aanbieden aan een alleenstaande, en veel passende kleinere woningen waren er nu eenmaal niet. In zo’n geval werd ook buiten de gemeente Utrecht bij andere gemeenten en AZC’s gekeken of er huishoudens waren die wel pasten bij de beschikbare woning. Meestal ging het om grotere gezinnen.”
‘’Wij doen dit werk al vele jaren voor de gemeente Utrecht, het was dan ook geen toeval dat Het Vierde Huis werd betrokken bij dit project’’, gaat Rieneke verder. “De expertise die wij inbrengen is onze jarenlange ervaring op het gebied van passend toewijzen, die wij als team hebben opgebouwd. Daarnaast hebben wij parate kennis over de actuele regelgeving op dit gebied en in het bijzonder de huisvestingsverordeningen, waar het passend toewijzen in is vastgelegd. En wij weten wat er speelt in de sociale woningmarkt, dus als er veranderingen zijn dan kunnen wij snel schakelen”.
Rieneke begon 14 jaar geleden als klantcontactmedewerker bij WoningNet en maakt later de overstap naar Het Vierde Huis in de rol van Adviseur Woonzorg. In dit project werkte zij samen in een team met vier collega’s. “Het is fijn – maar ook nodig – om met elkaar te kunnen sparren. Vanwege privacybescherming beschik je over weinig informatie over een woning of een huishouden. Je weet alleen de grootte van het huishouden, de leeftijden van de gezinsleden en of er eventueel medische beperkingen zijn (kan iemand bijvoorbeeld niet traplopen). Van de woningen weten wij de huurprijs, oppervlakte, aantal kamers en type woning (wel of geen lift). En met deze minimale informatie moeten we kijken of een woning past bij iemand op de lijst. Als er een match is, dan sturen we een zogeheten ‘’matchmail’’ aan de gemeente, Vluchtelingenwerk en de corporatie. Zij pakken het proces dan verder op. De communicatie met de statushouders loopt altijd via Vluchtelingenwerk.
Op de vraag waar zij het meest trots op is, antwoordt Rieneke: “Dat we zoveel woningen hebben kunnen matchen. Want het is maar de vraag of de woningen passend zijn voor de huishoudens op de lijst. Uiteindelijk hebben we 250 woningen kunnen matchen. Het waren er meer, maar je kunt je voorstellen dat met de minimale gegevens die we hadden sommige woningen toch niet passend bleken. Medische informatie bijvoorbeeld was vooraf nog niet bij ons bekend. Dat was voor ons wel een uitdaging. We kregen vanuit de gemeente ook gezinnen die hulpbehoevend waren en dat vergde veel communicatie met de verhuurders. Is de woning rolstoeltoegankelijk? Is er ruimte voor een scootmobiel? Hele praktische dingen waar je dan tegenaan loopt. Ook de snelheid waarin wij de matches moesten uitvoeren speelde wel een rol. Je kunt als gemeente wel zeggen: we gaan in zes weken alle woningen aanbieden aan statushouders. Maar als je geen enkele woning kwijt kunt aan deze doelgroep, dan is dit voor woningzoekenden in Utrecht of mensen met een urgentie moeilijk om te horen. Want voor hen is er zes weken geen woningaanbod. Daarom is het fijn als je slaagt in je opdracht. En dat de gemeente tevreden is over ons werk en de resultaten die we hebben bereikt.”
Hoewel er een tijdsdruk lag op het project, heeft Rieneke dit niet zo ervaren: ‘’De samenwerking met gemeente, corporaties en Vluchtelingenwerk verliep soepel. We hadden korte lijntjes met elkaar. De meeste vragen gingen over woningen die toch niet passend bleken en geruild moesten worden. Meestal bood de corporatie dan zelf al een andere woning aan. En dan pasten wij dit aan. We konden snel schakelen met elkaar over vragen en oplossingen. Iedereen dacht met elkaar mee”.
“Je ziet nu dat aan het einde van het traject het zwaartepunt bij Vluchtelingenwerk ligt. Zij moeten alle statushouders verder begeleiden naar hun woningen, en bijvoorbeeld helpen met het aanvragen van huurtoeslag en het tekenen van het huurcontract. Zij hebben het op dit moment heel erg druk. Voorlopig is het matchen van woningen even stopgezet. Ondertussen denken wij mee met de corporaties: is er een andere doelgroep die past in een woning die beschikbaar komt? Want als verhuurder willen zij natuurlijk voorkomen dat een woning onnodig leeg staat. Zeker in deze tijd”.
